Qoraqalpog‘iston o‘ziga xos hudud. Bu yerda yoz issiq, qish esa shamolli, iqtisodiyoti esa asosan qishloq xo‘jaligiga tayangan. So‘nggi yillarda respublika sezilarli o‘zgarishlarni boshdan kechirmoqda: davlat investitsiyalarni rag‘batlantirmoqda, uy-joy va yerga bo‘lgan talab asta-sekin ortmoqda. “Qoraqalpog‘istonda uy qayerdan sotib olish mumkin?” yoki “Hujjatsiz ko‘chmas mulkni qanday rasmiylashtirish mumkin?” kabi savollar minglab aholi va investorlar uchun dolzarb bo‘ldi.

Bozor holati

So‘nggi oylarda asosiy tendensiya — faoliyatning keskin oshishi. Yanvar oyida Qoraqalpog‘istonda shartnomalar uch barobar ko‘paygan. Bu bozor jonlana boshlagani va unga nafaqat mahalliy, balki kelganlar ham qiziqish bildirayotganini ko‘rsatadi.

Misol uchun, Kung‘rat tumanida 200 m² uy taxminan 53 000 USD (taxminan 265 USD/m²) ga sotilmoqda. Taqqoslaganda, Toshkent yoki Samarqand bilan solishtirganda bu narx bir necha barobar arzon, bu esa investorlarni jalb qiladi. Biroq qishloq hududlarida ob’ektlarning likvidligi pastroq ekanini ham hisobga olish kerak.

Maxsus shartlar va imtiyozlar

Davlat bozorni faol qo‘llab-quvvatlamoqda. Asosiy choralar:

  • Davlat mulkini sotib olish uchun 7 yilgacha muddatli to‘lov;
  • Vaqtida to‘lov qilganlar uchun chegirmalar va soliq yukini kamaytirish;
  • 28.07.2023 yildagi 119-sonli qaror, hujjatsiz qurilgan uylarni, agar ular 2018 yil mayigacha foydalanilgan bo‘lsa, rasmiylashtirish imkonini beradi. Buning uchun sun’iy yo‘ldosh suratlari va soliq to‘lovlari faktlari ishlatiladi.

Bunday chora-tadbirlar minglab oilalarga uylari huquqini rasmiylashtirish imkonini beradi va investorlar uchun imkoniyatlarni kengaytiradi.

Uy-joyning mavjudligi va infratuzilma

Rasmiy ma’lumotlarga ko‘ra, respublika bo‘yicha bir kishiga o‘rtacha uy maydoni 15,6 m² ni tashkil qiladi, bu O‘zbekiston o‘rtacha ko‘rsatkichidan past. Ayniqsa qishloq hududlarda uy-joy ko‘pincha qulayliklarsiz.

Boshqa qiyinchilik — qurilish materiallari va yerning yuqori narxi. Masalan, yirik aholi punktlariga yaqin yer narxi chekka hududlarga qaraganda tezroq oshadi. Uy sotib olmoqchi bo‘lganlar nafaqat narx, balki infratuzilma: yo‘l, gaz, suv, internet mavjudligini ham baholashlari muhim.

Iqtisodiy kontekst va muammolar

Hudud ekologik vaziyat (Orol, chang bo‘ronlari), daromadning pastligi va cheklangan infratuzilma sababli zaif hisoblanadi. Shu bilan birga, Qoraqalpog‘istonda kuchli tomonlar ham mavjud: agrar potensial, sanoat zonalariga ortib borayotgan qiziqish va aholi migratsiyasi shahar tomon. Bular bozor tuzilmasini asta-sekin o‘zgartirmoqda.

Maslahatlar va tavsiyalar:

  • Uy holatini tekshiring. Agar ob’ekt noqonuniy qurilgan bo‘lsa, 2024 yil avgustigacha mahalliy Kengashlar yoki Joqarigi Kenges orqali hujjat topshirish muhim.
  • Imtiyozli dasturlardan foydalaning. Muddatli to‘lov, soliq yengilliklari va chegirmalar xarajatlarni sezilarli kamaytiradi.
  • Infratuzilma xavfini hisobga oling. Past narx bo‘lsa ham suv yoki yo‘l yetishmaydigan uyni saqlash qimmatga tushadi.
  • Yuridik maslahatchilar va agentlarga murojaat qiling. Ular Qoraqalpog‘istonda uy huquqlari bilan bog‘liq nozik masalalarni tushuntiradi.
  • Ko‘chmas mulk narxlarini solishtiring. Tumanlar orasidagi farq 30–40% ga yetishi mumkin.

Qoraqalpog‘iston ko‘chmas mulki — qarama-qarshi bozor. Bir tomondan, investorlar uchun arzon narxlar va imtiyozlar, boshqa tomondan esa murakkab ekologik va infratuzilma sharoitlari. Bu yerda salohiyat katta, ayniqsa hujjatlarni diqqat bilan tekshirish, davlat dasturlaridan foydalanish va mahalliy xususiyatlarni hisobga olishga tayyorlar uchun. Hudud aholisi uchun esa eng muhim narsa — uylarini rasmiylashtirish va yashash sharoitini yaxshilash imkoniyati.