Bu materialda O‘zbekistonda ko‘chmas mulkka qo‘llaniladigan soliqlar, ularning hisoblanishi, joriy etilgan yangiliklar va egalari uchun paydo bo‘lishi mumkin bo‘lgan “kutilmagan” to‘lovlar haqida gaplashamiz. Asosiy urg‘u — amaliyotga: kvartira, xonadon, uy yoki yer maydoni egalariga.

O‘zbekistonda ko‘chmas mulkka qo‘llaniladigan asosiy soliqlar

Ko‘chmas mulk faqat uy yoki kvartira emas — yer uchastkasi, bino-inshootlar, tugallanmagan qurilish ham soliq obyektiga kiradi.

Asosiy turlari:

  • Jismoniy shaxslarning mol-mulk solig‘i — fuqarolarga tegishli turar va noturar obyektlar uchun har yili undiriladi.
  • Yuridik shaxslarning mol-mulk solig‘i — ko‘chmas mulk kompaniya balansida bo‘lsa.
  • Yer solig‘i — yerga egalik qilish yoki undan foydalanish uchun.
  • Ko‘chmas mulkni sotishdan olinadigan daromad solig‘i — sotishdan olingan foydadan.
  • Ijara daromadidan olinadigan soliq — uy-joy yoki tijorat obyektini ijaraga berganda.

Keling, ularning har birini alohida ko‘rib chiqamiz.

Jismoniy shaxslarning mol-mulk solig‘i: nima, kimga va qancha?

Jismoniy shaxslarning mol-mulk solig‘i 1 yanvardagi kadastr qiymati asosida hisoblanadi. Lekin soliq bazasi 1 m² uchun minimal narxdan past bo‘lishi mumkin emas — bu bahoni sun’iy pasaytirishni cheklaydi.

Yangi stavkalar:

  • 200 m² gacha bo‘lgan uy-joy — 0,34%.
  • Shahar ichida 200–500 m² yoki shahar tashqarisida 200 m² dan katta uy-joy — 0,45%.
  • 500 m² dan katta uy-joy — 0,6%.

1 m² uchun minimal baho ham oshirilgan:

  • Toshkent — 3,3 mln so‘m.
  • Nukus va viloyat markazlari — 2,2 mln so‘m.
  • Boshqa hududlar / qishloq joylari — 1,3 mln so‘m.

Misol:

80 m² kvartira, kadastr narxi — 10 mln so‘m/m² → 800 mln so‘m.
0,34% stavka bilan yillik soliq = 2 720 000 so‘m.

Agar real kadastr qiymati bo‘yicha hisoblangan miqdor minimal baza bo‘yicha chiqqan summadan kam bo‘lsa — minimal baza qo‘llanadi.

Toshkent bo‘yicha misol

  • Kvartira — 120 m².
  • Kadastr qiymati — 5 mln so‘m/m².
  • Umumiy qiymat — 600 mln so‘m.
  • 0,34% → 2 040 000 so‘m.

Agar minimal baza (3,3 mln × 120 = 396 mln) yuqoriroq bo‘lsa — qayta hisob shu baza bo‘yicha qilinadi.

Yangiliklar va nozik jihatlar

  • 2025 yildan soliq stavkalari 10% indeksatsiya qilingan.
  • 1 m² uchun minimal baho oshgani sabab kichik xonadonlar ham ko‘proq soliq to‘laydi.
  • Agar obyekt foydalanilmayotgan bo‘lsa — u “tugallanmagan” yoki “bo‘sh turgan” sifatida baholanib, qo‘shimcha koeffitsiyentlar qo‘llanishi mumkin.
  • Moliya organlari ma’lumotiga ko‘ra, jismoniy shaxslardan mol-mulk solig‘i hajmi — 2,9 trln so‘m, yer solig‘i — 4,3 trln so‘m atrofida.

Yuridik shaxslarning mol-mulk solig‘i

Agar ko‘chmas mulk kompaniya balansida bo‘lsa, boshqa tartib ishlaydi:

  • Asosiy stavka — 1,5%.
  • Uzoq muddat “muzlatilgan” obyektlar — 3%.
  • Ayrim infratuzilma obyektlarida — 0,65%.
  • 1 m² uchun minimal baza jismoniy shaxslardagidek: 3,3 mln / 2,2 mln / 1,3 mln so‘m.
  • Hisobot — har yili, 1 martgacha.

Ya’ni, kompaniya balansidagi tijorat ko‘chmas mulki sezilarli yillik soliq yukiga ega.

Yer solig‘i: yer egalarining majburiyatlari

Yer solig‘i yer turi bo‘yicha farqlanadi:

  • Qishloq xo‘jaligi yerlari: 0,95% — yerning normativ qiymatidan.
  • Nootur (shahar, tijorat) yerlar: belgilangan stavkalar.
    • Toshkent — 56 mln – 271 mln so‘m/ga.
    • Boshqa hududlar — 27 mln – 44 mln so‘m/ga.

To‘lov tartibi:

  • Nootur yerlar — 10 yanvargacha deklaratsiya, oy yoki choraklik to‘lov.
  • Qishloq xo‘jaligi yerlar — 1 maygacha deklaratsiya, to‘lov 30% 1 sentyabrgacha, qolgani yil oxirigacha.

Loyihaviy o‘zgarishlar:

  • Yangi ekilgan bog‘ va plantatsiyalar bo‘yicha imtiyoz qisqartiriladi, lekin stavka 50% kamaytirilgan bo‘ladi.
  • Mahalliy hokimiyat yer solig‘i bo‘yicha koeffitsiyentni 0,7–3,0 oralig‘ida belgilashi mumkin.

Ko‘chmas mulkni sotishda soliq

Sotuvdan olingan foydaga soliq qo‘llanadi:

  • Rezidentlar uchun — 12%.
  • Norezidentlar uchun — 20%.

Soliq kelishuv summasidan emas, balki foydadan olinadi — sotish narxi minus qonun bo‘yicha tan olingan xarajatlar.

Ijara daromadidan soliq

Agar fuqaro uy-joyini ijaraga bersa:

  • Daromad jismoniy shaxslar daromad solig‘i bo‘yicha soliqqa tortiladi.
  • Odatda stavka — 12%.

Daromadni rasmiy hisobga olish muhim — aks holda soliq organlari bilan nizolar chiqishi mumkin.

Imtiyozlar va istisnolar

  • Davlat obyektlari, ayrim infratuzilma obyektlari soliqdan ozod bo‘lishi mumkin.
  • Quyosh panellari va boshqa qayta tiklanuvchi energiya qurilmalari — 3–10 yilgacha imtiyoz.
  • Qishloq xo‘jaligi yerlari bo‘yicha ba’zi eski imtiyozlar qisqartirilgan bo‘lsa-da, yarim stavka amal qilishi mumkin.

Imtiyozlar hududiy boshqaruv organlari qaroriga ko‘ra farq qilishi mumkin.

Egalar bilishi kerak bo‘lgan xavf va nozik jihatlar

  • Jarima va penya: kechiktirilgan to‘lov uchun qo‘shimcha xarajatlar.
  • Bahoning sun’iy pasaytirilishi: soliq organi qayta baholashni talab qilishi mumkin.
  • Minimal baza soliqni pastlatishga yo‘l qo‘ymaydi.
  • Ro‘yxatdan o‘tmagan obyekt — soliq bazasiga qo‘shib yuborilishi mumkin.
  • Qonunchilikdagi o‘zgarishlar yil boshida kuchga kiradi.
  • Xarajatlar rasmiylashtirilmasa, sotishda soliq ko‘proq chiqadi.

Xulosa: mulk egalarini 2025 yilda nima kutmoqda?

2025 yildan soliq siyosati qat’iylashmoqda: stavkalar indeksatsiya qilindi, minimal baza oshirildi. Shuning uchun kichik xonadon egalari ham o‘sishni sezadi.

  • 200 m² gacha — 0,34%.
  • 500 m² gacha — 0,45-0,6%.
  • Yuridik shaxslar — 1,5%, ayrim obyektlar — 3%.
  • Sotish — rezidentlar uchun 12%, norezident — 20%.

Asosiysi — vaqtida deklaratsiya topshirish, to‘lovni o‘z vaqtida amalga oshirish va kadastr bahosini kuzatib borish.