O‘zbekistonda qishloq xo‘jaligi yerlari bo‘yicha yondashuv asta-sekin o‘zgarib bormoqda. Ilgari fermer xo‘jaliklari va shirkatlar yerlarni deyarli “bepul resurs” sifatida ishlatgan bo‘lsa, endi davlat ularni bozor aktiviga aylantirib, ijaraga berish tizimini joriy etmoqda. Bu qaror nafaqat iqtisodiyot, balki oddiy fuqarolar hayotiga ham sezilarli ta’sir ko‘rsatadi. Keling, bu amaliyotda nimalarni anglatishini ko‘rib chiqamiz.

Nega yer ijarasi dolzarb bo‘ldi?

Mamlakat iqtisodiyoti resurslardan samarali foydalanishni talab qilmoqda. Yillar davomida qishloq xo‘jaligi yerlari aniq ijara tizimisiz ishlatildi. Natijada ko‘plab maydonlar bo‘sh yotdi, tuproq unumdorligini oshirish va infratuzilmani yaxshilashga investitsiyalar deyarli kiritilmadi.

Endilikda yer ijaraga berilishi orqali fermerlar uzoq muddatli loyihalar tuzish imkoniyatiga ega bo‘lmoqda. Davlat esa mulk ustidan nazoratni saqlab qolgan holda, investitsiyalarni rag‘batlantiruvchi mexanizmga ega bo‘ladi.

Fermerlar va bozor uchun qanday o‘zgarishlar kutilmoqda?

Yerlarni ijaraga o‘tkazish bir qator amaliy natijalarga olib keladi:

  • Shartnomalar shaffofligi oshadi. Ijara munosabatlari rasmiylashtirilgani sababli fermerlar va mahalliy hokimliklar o‘rtasidagi nizolar kamayadi. Endi fuqarolar yer huquqini qonuniy tarzda rasmiylashtirib, bemalol ishlashlari mumkin.
  • Investitsiyalarni jalb etish osonlashadi. Xususiy kompaniyalar va xorijiy investorlar ijaraga yer olib, texnika va infratuzilmani yangilashga mablag‘ kiritishi mumkin. Bu yangi ish o‘rinlarini yaratadi va hosildorlikni oshiradi.
  • Ijara narxi oshadi. Yirik hududlarda, ayniqsa shaharlarga yaqin joylarda yoki transport yo‘llari atrofida ijara to‘lovi sezilarli darajada ko‘tarilishi mumkin. Bu esa fermerlarni yerga mas’uliyat bilan yondashishga undaydi.
  • Uzoq muddatli rejalashtirish imkoniyati paydo bo‘ladi. Agar ijara muddati 10–15 yil etib belgilanadigan bo‘lsa, fermerlar yangi texnologiyalarni joriy etishga, sug‘orish tizimlari va issiqxonalar qurishga dadil kirishadi.

Hududlardagi dastlabki tajribalar

Farg‘ona vodiysining ayrim tumanlarida allaqachon sinov loyihalari yo‘lga qo‘yilgan. Mahalliy fermerlar aytishicha, rasmiy ijara shartnomasi mavjud bo‘lganda banklardan kredit olish, urug‘ va texnika xarid qilish ancha osonlashgan.

Samarqand viloyatida esa 10 yillik ijara asosida yer olgan tadbirkorlar meva-sabzavotlar uchun omborlar va mini-fermalar qurishni rejalashtirmoqda.

Fuqarolar va fermerlar uchun tavsiyalar

Yer ijarasi bo‘yicha shartnoma tuzishdan avval quyidagilarga e’tibor bering:

  • Ijara shartlarini, muddati va to‘lov miqdorini diqqat bilan o‘rganing.
  • Yerning unumdorligini, suv manbalarini va infratuzilma imkoniyatlarini baholang.
  • Rejalaringizni uzoq muddatga quring — investitsiyalar faqat barqaror yondashuv bilan o‘zini oqlaydi.
  • Davlat tomonidan beriladigan kredit va qo‘llab-quvvatlash dasturlaridan foydalaning.

Qishloq xo‘jaligi yerlari ijaraga o‘tkazilishi O‘zbekiston uchun yangi imkoniyatlar yaratmoqda. Fermerlar uchun bu — qonuniy va barqaror faoliyat yuritish imkoniyati, bozor uchun esa — shaffoflik va samaradorlikni oshirish yo‘li. Natijada mamlakat agrar sektori mustahkamlanib, iqtisodiyot barqaror o‘sishga yo‘naltiriladi.