Uy-joy huquqini rasmiylashtirishda muammolardan qanday qochish mumkin: ekspertlarning tavsiyalari
O‘zbekistonda ko‘chmas mulk sotib olish hanuz eng ishonchli investitsiya usullaridan biri hisoblanadi. Ammo bu jarayonning boshqa tomoni ham bor — mulk huquqini rasmiylashtirishda tayyorgarliksiz yondashilsa, muammolarga duch kelish ehtimoli katta. Hujjatlarni ro‘yxatdan o‘tkazishdagi xatolar ko‘pincha sud tortishuvlariga, mablag‘ yo‘qotishga, hatto uy-joydan ayrilishgacha olib keladi.
Shu sababli mutaxassislar shartnoma imzolanishidan avval barcha tafsilotlarni sinchkovlik bilan tekshirishni tavsiya etadi.
Uy sotib olishdagi asosiy xatarlar
Xavf nimada ekanini tushunish uchun xaridorlar duch keladigan eng keng tarqalgan muammolarni bilish muhim.
Eng ko‘p uchraydigan xatarlar quyidagilar:
- sotuvchining to‘liq hujjatlar to‘plamiga ega emasligi;
- kadastrdagi ma’lumotlar bilan uy-joyning haqiqiy holati o‘rtasidagi farq;
- kommunal xizmatlar yoki ipoteka bo‘yicha qarzdorlik mavjudligi;
- barcha mulkdorlarning roziligisiz uy-joy sotilishi;
- soxta ishonchnoma orqali tuzilgan bitimlar.
Bu holatlarning har biri jiddiy muammolar keltirib chiqarishi va hujjatlarni rasmiylashtirish jarayonini oylar davom ettirishi mumkin.
Bitimdan oldin nimalarni tekshirish kerak
Xatarlarni kamaytirish uchun yuristlar bosqichma-bosqich yondashuvni tavsiya etadi. Bu jarayonda e’tibor va izchillik juda muhim.
Uy sotib olishdan avval quyidagi jihatlarga e’tibor bering:
- Mulk huquqini tasdiqlovchi hujjatlar — sotuvchida mulk huquqini tasdiqlovchi guvohnoma yoki oldi-sotdi shartnomasi mavjudligiga ishonch hosil qiling.
- Kadastr ma’lumotnomasi — undagi maydon, maqsad va mulkdor haqidagi ma’lumotlar real holatga to‘g‘ri kelishi kerak.
- Garov yoki cheklovlar yo‘qligi — uy ipoteka yoki hibsda emasligini tekshiring.
- Hamma mulkdorlarning roziligi — agar obyekt bir nechta kishiga tegishli bo‘lsa, barcha taraflarning yozma roziligi zarur.
- Qarzdorlik — kommunal xizmatlar va ipoteka bo‘yicha qarzlar mavjud emasligiga aniqlik kiriting.
Rasmiylashtirishda xatolardan qochish yo‘llari
Bu yerda mustaqil harakat va professional yordam o‘rtasidagi muvozanat muhim. Ba’zi bosqichlarni o‘zingiz bajarsangiz bo‘ladi, ammo murakkab masalalarni mutaxassislarga topshirgan ma’qul.
Foydali tavsiyalar:
- faqat rasmiy notarius idoralariga va kadastr xizmatlariga murojaat qiling;
- barcha kvitansiyalar va to‘lov tasdiqlarini saqlab qo‘ying;
- og‘zaki kelishuvlarga rozi bo‘lmang, hatto sotuvchi ishonchli tuyulsa ham;
- ko‘chmas mulk bitimlariga ixtisoslashgan rieltor yoki yurist xizmatidan foydalaning.
Bozor va fuqarolarga ta’siri
Ko‘chmas mulk bozorida qancha ko‘p shaffof bitimlar tuzilsa, xaridorlar va investorlarning ishonchi shuncha ortadi. Bu esa fuqarolar uchun — huquqlarining yaxshiroq himoyasi, firibgarlik ehtimolining kamayishi degani.
Bozor uchun esa bu — ipoteka dasturlarining rivojlanishi, xorijiy investorlarning qiziqishining ortishi va narxlarning barqarorlashuvi. Natijada, barchaga foyda: xaridorlar ishonchga ega bo‘ladi, sotuvchilar — haqiqiy talabga, davlat esa — qo‘shimcha soliq tushumlari va qurilish sohasining rivojlanishiga.
O‘zbekistonda uy-joyni to‘g‘ri rasmiylashtirish — bu shunchaki formal jarayon emas, balki sizning investitsiyangiz xavfsizligining kafolatidir. Hujjatlarni tekshirish va mutaxassislarga murojaat qilish orqali ortiqcha xatolardan qochish mumkin.
Tez-tez so'raladigan savollar
Uy-joyning huquqiy holatini mustaqil tekshirish mumkinmi?
Ha, ma’lumotlarning bir qismini kadastr xizmatlari yoki onlayn platformalar orqali olish mumkin. Ammo murakkab holatlarda yurist yordamiga murojaat qilgan ma’qul.
Sotuvchi xaridorga qaysi hujjatlarni taqdim etishi shart?
Mulk huquqini tasdiqlovchi hujjat (guvohnoma yoki shartnoma), kadastr ma’lumotnomasi va zarur bo‘lsa, hamkor mulkdorlarning roziligi.
Sotib olishdan avval kommunal qarzlarni tekshirish kerakmi?
Albatta, chunki qarzdorlik uy bilan birga o‘tadi. Shuning uchun bitimdan avval qarzlar to‘langaniga ishonch hosil qilish zarur.
Ishonchnoma orqali uy sotib olish nimasi bilan xavfli?
Agar ishonchnoma soxta yoki bekor qilingan bo‘lsa, xaridor ham pullaridan, ham kvartirasidan ayrilishi mumkin.
O‘zbekistonda ko‘chmas mulk bozori o‘sishi bitimlarni rasmiylashtirishga qanday ta’sir qiladi?
Bitimlar soni oshgani sayin hujjatlarning shaffofligi va tekshirilishiga talab ham kuchayadi. Bu esa fuqarolar manfaatlarini himoya qiladi va bozorga bo‘lgan ishonchni mustahkamlaydi.
Muallif
Men – jurnalist va tahlilchiman, MDU jurnalistika fakultetini tamomlaganman. Bugun Realting.uz tahririyatiga rahbarlik qilaman, bu yerda O‘zbekiston ko‘chmas mulk bozori haqida ekspertik kontent yozaman va rivojlantiraman. Men uchun jurnalistika nafaqat kasb, balki hayotni, iqtisodiyotni va doimiy o‘zgarib borayotgan shaharlarni tadqiq qilishning bir usuli. Realting.uz’gacha mustaqil jurnalist bo‘lib ishlaganman: xalqaro va sohaviy nashrlar uchun maqolalar yozdim, Markaziy Osiyo va global tendensiyalarni o‘rgandim. Kino sohasida ham o‘zimni sinab ko‘rdim, diktorlikni o‘rgandim va televideniye kurslarini tamomladim. Bu tajribalar menga mediani chuqurroq anglashga yordam berdi, ammo chinakam kasbimni aynan tahlil va jurnalistikada topdim. Ishdan tashqarida meni ijod va sport ilhomlantiradi. Fotografiya bilan shug‘ullanaman va akvarel bo‘yoqlarda rasm chizaman, shuningdek, shaxmat bo‘yicha sport ustaligiga nomzodman. Bolaligimda xoreografiya bilan shug‘ullanganman, bu esa menga intizom va harakatga muhabbatni singdirdi. Bir necha yil Angliyada yashaganman va aynan u yerda futbol muhitini kashf etdim: o‘shandan beri “Arsenal” jamoasining muxlisiman va unga sodiq qolmoqdaman. Men ishonamanki, haqiqiy professional har tomonlama yetuk inson bo‘lishi kerak. Menga arxitektura va urbanistika, san’at va shaxmat strategiyalari, futbol derbilari va madaniy tadqiqotlar yaqin. Bu qiziqishlar meni chinakam va hayotiy qiladi, demak – o‘quvchida aks-sado topadigan matnlar yaratishga yordam beradi.
