O‘zbekistonda ko‘chmas mulk hujjatlarini xatolarsiz va kechikishlarsiz qanday rasmiylashtirish mumkin?

Uy yoki boshqa ko‘chmas mulk obyektini sotib olish muhim voqea hisoblanadi. Ko‘pchilik uchun bu ko‘p yillik mehnat, jamg‘armalar yoki hatto chet elda yashash natijasidir. Biroq, hujjatlarni rasmiylashtirish bosqichida qiyinchiliklar yuzaga kelishi mumkin: hujjatlarda kamchiliklar, zarur ma’lumotnomalarning yo‘qligi, ro‘yxatdan o‘tishda kechikishlar.

Bunday muammolardan qochish uchun O‘zbekistonda ko‘chmas mulk hujjatlarini qanday rasmiylashtirilishini, qaysi hujjatlar kerakligini, qayerga murojaat qilishni va nimalarga alohida e'tibor berishni tushunish muhimdir.

Ko‘chmas mulkni sotib olishdan oldin tekshirish: nimalarga e’tibor berish kerak

Pul to‘lash va shartnoma imzolashdan oldin, mulk obyektini diqqat bilan tekshirish kerak. Bu sizni yashirin muammolari bo‘lgan uy sotib olishdan himoya qiladi.

Oldindan nimalarni tekshirish kerak:

1. Ob’yektning huquqiy holati. Ko‘chmas mulkda hech qanday ta’qiq, qarz yoki boshqa cheklovlar yo‘qligiga ishonch hosil qiling. Buning uchun:

• Sotuvchidan mulkning kadastr pasportini so‘rang (bu haqda quyida batafsilroq);
• gov.uz portalidagi “Ko‘chmas mulk ustidagi taqiqni tekshirish” davlat xizmatidan foydalanib, uy qarz yoki musodara ostida emasligini aniqlang.

2. Mulkchilik huquqi. Sotuvchi ob’yektning yagona va qonuniy egasi ekanligini tasdiqlovchi hujjatlarni taqdim etishi shart. Bu sotib olish-shartnomasi, sovg‘a qilish shartnomasi, meros hujjati va boshqalar bo‘lishi mumkin.
3. Kadastr ma’lumotlari. O‘zbekiston hududidagi har bir ko‘chmas mulkka kadastr raqami beriladi. Bu raqamning mavjudligi — shartnoma ro‘yxatdan o‘tishi uchun majburiy. Kadastr pasportida quyidagilar bo‘lishi kerak:

• aniq manzil,
• maydon (kvadrat metrda),
• foydalanish maqsadi,
• ob’yektning texnik xususiyatlari.

Agar bunday hujjat bo‘lmasa, sotuvchi avvalo uni ob’yekt joylashgan joydagi Kadastr xizmatidan (Kadastrdan) olishi kerak

O‘zbekistonda kvartira yoki uy sotib olish uchun kerakli hujjatlar

Notarius shartnomani rasmiylashtira olishi va davlat organlari uni ro‘yxatdan o‘tkazishi uchun ma’lum hujjatlar to‘plamini taqdim etish kerak bo‘ladi.

Asosiy ro‘yxat quyidagilarni o‘z ichiga oladi:

1. Xaridor va sotuvchining pasportlari. Barcha tomonlar amal qiluvchi shaxsni tasdiqlovchi hujjatlarga ega bo‘lishi kerak. Agar kimdir ishonchnoma asosida harakat qilsa — uni taqdim etish zarur.
2. Ko‘chmas mulk kadastr pasporti. Bu muhim hujjat bo‘lib, unda ob’ekt Kadastrda ro‘yxatdan o‘tkazilgani ko‘rsatiladi.
3. Hujjat, sotuvchining mulk huquqini tasdiqlovchi. Masalan, sotib olish-shartnomasi, hadya qilish shartnomasi yoki meros guvohnomasi.
4. Kommunal to‘lovlar bo‘yicha qarzdorlik yo‘qligi haqida ma’lumotnoma. Uni boshqaruv kompaniyasidan yoki davlat xizmatlari orqali olish mumkin.
5. Turmush o‘rtogining roziligi. Agar ko‘chmas mulk nikohda sotib olingan bo‘lsa, hatto mulkning faqat bittasi nomida bo‘lsa ham, ikkinchi turmush o‘rtog‘ning notarial tasdiqlangan roziligi talab etiladi.
6. Vasiat organlaridan ruxsatnoma (zarur bo‘lsa). Agar shartnoma voyaga yetmagan bolalarning huquqlariga taalluqli bo‘lsa (masalan, ular kvartirada ro‘yxatda bo‘lsa), bu ruxsatnoma talab qilinadi.

Notarial tasdiqlash jarayoni

Hamma hujjatlar to‘plangach, keyingi qadam sotib olish-shartnomasini notarius oldida rasmiylashtirishdir. O‘zbekistonda bu bosqich majburiy hisoblanadi — notarius tasdig‘i bo‘lmagan shartnoma qonuniy kuchga ega bo‘lmaydi.

Notariusda nima sodir bo‘ladi:

• Ikkala tomonning hujjatlari tekshiriladi;
• Sotib olish-sotish shartnomasi (yoki hadya qilish, almashish — shartnomaning turiga qarab) tuziladi;
• Hujjat notarius huzurida imzolanadi;
• Imzolanganidan so‘ng, u «Notarial harakatlarning yagona reestri» elektron tizimida ro‘yxatdan o‘tadi.

Muhim: notarius shuningdek, obyektga hech qanday cheklovlar yo‘qligini tekshiradi. Bu esa shartmaning huquqiy tozaligini qo‘shimcha kafolatlaydi.

O‘zbekiston Respublikasida ko‘chmas mulkka bo‘lgan huquqlarni davlat ro‘yxatga olish

Shartnoma rasmiylashtirilib, imzolanganidan so‘ng, xaridor o‘z mulk huquqlarini ro‘yxatga olish zarur. Bu jarayon Kadastr — ko‘chmas mulkka bo‘lgan huquqlarni ro‘yxatga olish bo‘limi orqali amalga oshiriladi.

Ro‘yxatga olish quyidagi usullarda amalga oshirilishi mumkin:

• Shaxsiy tashrif bilan — kadastr boshqarmasiga murojaat qilib;
• Onlayn — davlat xizmatlari portali my.gov.uz orqali.

Ro‘yxatga olish uchun quyidagilar kerak bo‘ladi:

• Yangi egasining pasporti;
• Notarial tasdiqlangan sotib olish-shartnomasi;
• Kadastr pasporti;
• Ro‘yxatga olish uchun ariza;
• Davlat bojlari to‘lov kvitantsiyasi.

Ro‘yxatga olish muddati — 3 dan 5 ish kunigacha.

Shundan so‘ng sizga QR-kod va obektning barcha ma’lumotlari bilan elektron yoki qog‘oz ko‘rinishidagi mulk huquqini tasdiqlovchi guvohnoma beriladi.

Ko‘chmas mulkni xatolarsiz rasmiylashtirish: amaliyotchi mutaxassislardan maslahatlar

Ko‘plab kechikishlar va muammolar e'tiborsizlik sabab yuzaga keladi. Quyida xatolardan qochishga yordam beradigan amaliy tavsiyalar keltirilgan

Foydali maslahatlar:

• Oldindan hamma narsani tekshiring. Ob'ektning musodara ostida emasligini yoki majburiyatlari borligini aniqlang.
• Hech qachon «kulrang sxemalar»ga rozi bo‘lmang — notariussiz bitimlar, soxta sovg‘a shartnomalari, keyinchalik ro‘yxatga olish «vadasi».
• Barcha hujjatlarni oldindan tayyorlang. Ayniqsa, uchinchi shaxslar tomonidan berilgan ma'lumotnoma va ruxsatnomalar — ularni olish vaqt talab etadi.
• Faqat rasmiy manbalardan foydalaning. Ro‘yxatga olishni «tizimdan chetga chiqib» tezlashtirishni va'da qiluvchi vositachilarga ishonmang.
• Hujjatlarning barcha nusxalarini saqlang. Ayniqsa shartnomalar va davlat bojlari to‘lov kvitansiyalarining nusxalarini.

O‘zbekistonda ko‘chmas mulkni rasmiylashtirishda tez-tez uchraydigan xatolar

Quyida ko‘pincha uchraydigan holatlar ro‘yxati keltirilgan, ulardan saqlanish lozim. Ushbu xatolar ro‘yxatga olish rad etilishiga yoki hatto bitimning haqiqiy emasligi tan olinishiga olib kelishi mumkin.

Tez-tez uchraydigan xatolar:

• Kadastr pasporti bo‘lmagan mulkni sotib olish;
• Notarial tasdiqlashsiz shartnoma imzolash;
• Bitim uchun turmush o‘rtog‘ining roziligini olmaslik;
• Shartnomada noto‘g‘ri yoki to‘liq bo‘lmagan ma’lumotlarni kiritish;
• Majburiy davlat ro‘yxatidan o‘tkazishni e’tiborsiz qoldirish.

O‘zbekiston Respublikasida ko‘chmas mulkni rasmiylashtirish — murakkab bo‘lmagan jarayon, agar bajariladigan tartib-qoidalarni bilib, muhim bosqichlarni e’tibordan chetda qoldirmasangiz. Hujjatlar va ro‘yxatga olish jarayoniga qancha diqqat bilan yondashsangiz, xarid shunchalik oson o‘tadi.

Hujjatlarni diqqat bilan tekshiring, shartnomani faqat notarius orqali rasmiylashtiring va albatta davlat ro‘yxatidan o‘ting. Bu sizni xatolardan himoya qiladi va mulkingiz haqiqatan sizga tegishli ekanligini kafolatlaydi.