O‘zbekistonda ko‘p qavatli uylar hovlilari va atrofida joylashgan qariyb ikki mingta noqonuniy qurilish aniqlangan. Ularning aksariyati — ruxsatsiz qurilgan qo‘shimcha bino, garaj, mini-do‘kon yoki omborxona. Mazkur holat katta qiziqish uyg‘otdi, chunki bunday obyektlar nafaqat shaharlardagi ko‘rinishga, balki xavfsizlik, infratuzilma va uy-joy qiymatiga ham ta’sir qiladi.

Qayerda va nimalar topildi

Tekshiruvlar Toshkent, Samarqand, Buxoro va boshqa yirik shaharlarda o‘tkazildi. Hokimlik huzuridagi komissiyalar hovlilar, uylar atrofidagi hududlar va ko‘p qavatli uylarning xizmat maydonlarini ko‘zdan kechirdi.

Natija kutilganidan ancha kattaroq bo‘ldi — ruxsatsiz va loyiha hujjatlarisiz qurilgan qariyb 2000 ta obyekt aniqlandi.

Ular orasida:

  • birinchi qavatdagi xonadonlarga qurilgan qo‘shimcha xonalar,
  • metall va g‘ishtdan qurilgan garajlar,
  • vaqtinchalik pavilyon va kiosklar,
  • o‘zboshimchalik bilan qurilgan ustaxonalar,
  • omborxona va xo‘jalik uchun mo‘ljallangan kichik inshootlar.

Ko‘plab bunday obyektlar umumiy foydalanish uchun belgilangan maydonlarni — bolalar maydonchalari, parkinglar va kirish yo‘laklarini egallab olgan.

Muammo nimada?

Noqonuniy qurilishlar faqat tartibsizlikka sabab bo‘lmay, xavfsizlikka ham tahdid soladi.

Ba’zan qo‘shimcha inshootlar muhandislik tarmoqlariga e’tiborsiz quriladi, kommunikatsiyalarga kirishni to‘sadi yoki yong‘in xavfini oshiradi.

Bundan tashqari, o‘zboshimchalik bilan qilingan bunday qurilishlar mahallalarning tashqi ko‘rinishini buzadi. «Kichkina saroychadan» boshlangan o‘zgarishlar ko‘pincha butun bir noqonuniy inshootga aylanib, hovlining arxitektura qiyofasini izdan chiqaradi.

Hokimliklar bu muammoni qanday hal qilmoqchi?

Hokimiyatlar va Davlat aktivlari agentligi noqonuniy qurilgan obyektlarni bosqichma-bosqich bartaraf etish ishlarini boshlagan. Avvalambor, umumiy foydalanish yerlari va muhandislik tarmoqlari yaqinida qurilgan inshootlar demontaj qilinadi.

Reja quyidagicha:

  1. Barcha obyektlarni inventarizatsiya qilish.
  2. Egalariga rasmiy ogohlantirish berish va ixtiyoriy ravishda buzishni taklif qilish.
  3. Rad etilganda majburiy tarzda buzish.
  4. Bo‘shagan hududlarni obodonlashtirish.

Ma’muriyat vakillariga ko‘ra, ayrim maydonlar qayta bolalar maydonchasi, parking yoki yashil hudud sifatida foydalanishga qaytariladi.

Bu jarayon aholiga qanday ta’sir qiladi?

Ko‘plab aholiga bu mavzu og‘riqli. Sababi — noqonuniy qo‘shimchalar ba’zan kichik do‘kon, ustaxona yoki ombor sifatida qo‘shimcha daromad keltirgan.

Ammo boshqa tomoni ham bor — bunday inshootlar ko‘pincha qo‘shnilarga noqulaylik tug‘diradi va yashash sharoitini yomonlashtiradi.

Endi esa aholiga quyidagi jihatlarni hisobga olish kerak bo‘ladi:

  • hujjatsiz qurilgan bino kompensatsiyasiz buzilishi mumkin;
  • bunday inshootni qonuniylashtirish faqat texnik ekspertiza va bo‘sh yer mavjud bo‘lgandagina mumkin;
  • kelgusida ruxsat olish jarayonlari soddalashtirilishi rejalashtirilmoqda — bu uyini kengaytirmoqchi bo‘lgan yoki kichik biznes ochmoqchi bo‘lganlarga yordam beradi.

Ko‘chmas mulk bozoriga ta’siri

Tekshiruvlar va noqonuniy qurilishlarni buzish jarayoni O‘zbekistondagi ko‘chmas mulk bozoriga ham ta’sir qiladi.

Bir tomondan, tartibsizlikka sabab bo‘lgan «soya obyektlari» kamayadi. Ikkinchi tomondan, birinchi qavatdagi xonadon egalari ayrim daromad manbalaridan ayrilishi mumkin.

Ammo umumiy natija ijobiy bo‘lishi kutilmoqda:

  • obodonlashtirilgan hovli va uylarning qiymati oshadi;
  • rasmiy ruxsatli savdo va xizmat ko‘rsatish maydonlariga talab ortadi;
  • bozor yanada ochiq va xavfsiz bo‘ladi.

Investorlarga va rieltorlarga bu signal: talab tobora tartibli, hujjatlari to‘liq obyektlarga o‘tmoqda.

Noqonuniy qurilishi borlarga tavsiyalar

Agar sizda bahsli obyekt bo‘lsa, to‘g‘ri yo‘l bilan harakat qilish muhim.

  • Yer va inshoot bo‘yicha hujjatlarni tekshirib chiqing.
  • Hokimiyat yoki kadastr xizmatiga murojaat qiling — balki obyektni qonuniylashtirish imkoni bo‘lgan bo‘lishi mumkin.
  • Tekshiruv haqidagi ogohlantirishlarni e’tiborsiz qoldirmang.
  • Agar buzish muqarrar bo‘lsa — jarimadan qochish uchun o‘zingiz amalga oshirgan ma’qul.
  • Biznesni rasmiy joyga ko‘chirish yoki rekonstruksiya qilish variantlarini ko‘rib chiqing.

Noqonuniy qurilishlar bilan bog‘liq kampaniya — bu shunchaki «samostroy»ga qarshi kurash emas. Bu shaharlarni xavfsizroq, tozaroq va zamonaviyroq qilishga qaratilgan kengroq obodonlashtirish siyosatining bir qismi.

Aholi uchun — yanada qulay yashash muhiti, biznes uchun — qonuniy faoliyat yuritish zarurati, uy-joy bozori uchun esa — shaffoflik va tartibga intilish demakdir.