O‘zbekiston ko‘chmas mulk bozori so‘nggi paytlarda jiddiy o‘zgarishlarni boshdan kechirmoqda. E’tibor markazida — norasmiy rieltorlik agentliklarini legallashtirish va bitimlarni raqamli shaklga o‘tkazish. Bu jarayonlar xaridorlar, sotuvchilar hamda rieltorlarning manfaatlariga bevosita ta’sir qiladi. Keling, bu o‘zgarishlar aslida nimalarni anglatishini ko‘rib chiqamiz.

Nega agentliklarni legallashtirish zarur bo‘ldi?

Yillar davomida mamlakatda ko‘plab “soya ostida” ishlaydigan rieltorlik agentliklari mavjud edi. Ular rasmiy ro‘yxatdan o‘tmagan bo‘lsa-da, amalda vositachilik xizmatlarini ko‘rsatib kelgan. Bunda asosiy muammolar quyidagicha edi:

  • huquqiy javobgarlikning yo‘qligi;
  • firibgarlik xavfi;
  • nizolar yuzaga kelganda mijozni himoya qilish imkonsizligi.

Endi yangi tartib asosida agentliklar majburiy ravishda ro‘yxatdan o‘tadi, soliqlar to‘laydi va rasmiy shartnomalar tuzadi. Bu esa fuqarolar uchun ko‘proq shaffoflik va kafolat demakdir — uy sotib olish yoki ijaraga olish jarayoni yanada ishonchli bo‘ladi.

Ko‘chmas mulk bitimlarining raqamlashtirilishi

Bunga parallel ravishda bitimlarni raqamli shaklga o‘tkazish faol joriy etilmoqda. Bu oddiy trend emas, balki vaqtni tejaydigan va byurokratiyani kamaytiradigan real yechimdir.

Endilikda xaridor va sotuvchilar quyidagi imkoniyatlarga ega bo‘ladi:

  • hujjatlarni onlayn rasmiylashtirish;
  • kvartiraning “tozaligini” davlat servislarida tekshirish;
  • bitimlarni idoralarga borib yurmasdan ro‘yxatdan o‘tkazish.

Ya’ni, uy sotib olish jarayoni asta-sekin “bir tugma”ga aylanmoqda — go‘yo internet-do‘kondan xarid qilishdek, ammo huquqiy kafolatlar bilan.

Fuqarolar va bozor uchun bu nimani anglatadi?

Islohotlarning amaliy foydasini quyidagicha ifodalash mumkin:

  • Ishonch ortadi. Bitimlar shaffof bo‘ladi, firibgarlik xavfi kamayadi.
  • Talab oshadi. Fuqarolar xavfsizlikka ishonch hosil qilgach, ko‘chmas mulkka investitsiya qilishga moyil bo‘ladi.
  • Yangi o‘yinchilar paydo bo‘ladi. Rasmiy agentliklar ochiq ishlaydi, xizmat sifati va narx bo‘yicha raqobat kuchayadi.
  • Byurokratiya kamayadi. Onlayn ro‘yxatdan o‘tish vaqt va asabni tejaydi — bu uy xaridorlari uchun muhim omil.

Masalan, ilgari Toshkentda uy sotib olmoqchi bo‘lgan xaridor notarius, BTI, soliq idorasi va bank kabi bir nechta bosqichni o‘tardi. Bu jarayon bir oyga cho‘zilishi mumkin edi. Endi esa ko‘p qadamlar yagona raqamli platforma orqali amalga oshiriladi, natijada butun jarayon atigi bir necha kun ichida yakunlanadi.

Agentliklar uchun ham bu qulaylik: ular endi hujjatlar bilan yugurish o‘rniga mijozga sifatli xizmat ko‘rsatishga e’tibor qaratadi.

Xavf va chaqiriqlar

Har qanday islohot singari, bu o‘zgarishlar ham muayyan qiyinchiliklarni keltirib chiqaradi:

  • dastlab texnik nosozliklar yuz berishi mumkin;
  • ayrim agentliklar hali ham eski uslubda ishlashga urinadi;
  • fuqarolar raqamli xizmatlarga ishonishni o‘rganishi uchun vaqt kerak bo‘ladi.

Shunga qaramay, yo‘nalish aniq: davlat ko‘chmas mulk bozorini tartibga solib, “soya” sxemalarini qisqartirish va fuqarolarni himoya qilishga intilmoqda.

Kelajakda nimalar kutmoqda?

Yaqin yillarda O‘zbekistonda ko‘chmas mulk bitimlari tez, shaffof va xavfsiz bo‘lishi kutilmoqda. Rieltorlik agentliklari qonuniy faoliyat yuritadi, mijozlar uchun raqobat kuchayadi, xizmat sifati oshadi. Fuqarolar esa o‘z mablag‘larini uy-joyga investitsiya qilishda yanada ishonchli bo‘lishadi.