E’lonlarni ko‘rib, “mana shu — ideal variant, darrov olish kerak”, degan fikr tug‘ilishi oson. Ammo bugungi kunda O‘zbekistonda uy-joy bozori shu qadar faollashganki, shoshilish ko‘pincha qimmat saboqlarga aylanadi. Odamlar bu yerga hayotidagi eng katta mablag‘larini tikadi, lekin birgina noto‘g‘ri qadam yangi mashina narxiga teng yo‘qotishlarga olib kelishi mumkin.

Ushbu maqolada eng xavfli xatoliklar xotirjam tarzda tahlil qilinadi. Maqsad — O‘zbekistonda uy xaridi jarayonini xavfsiz, puxta o‘ylangan va stresssiz qilish.

Nega O‘zbekiston uy-joy bozori xatoliklarga ayniqsa sezgir?

Bozor tez harakatlanmoqda: yangi uylar chorakma-chorak qad ko‘tarmoqda, ikkilamchi bozorda savdo faollashgan, shaharlar esa ko‘z oldimizda o‘smoqda. Toshkent va viloyatlarda yangi yo‘llar, maktablar, bog‘lar qurilmoqda. Bugun chekka, chang ko‘chaga o‘xshagan joy ertaga shaharning eng qadrli hududiga aylanishi mumkin.

Qonunchilik ham yangilanmoqda. Qog‘ozda oddiy ko‘ringan jarayonlar amalda ancha e’tibor talab qiladi — ayniqsa yangi qurilmalarda yoki eski fonda uy rasmiylashtirishda. Shu sababli ehtiyotkorlik — bu tanlov emas, zarurat.

TOP-10 eng muhim xatolik

Ko‘plab xaridorlar xuddi bozorni yaxshi bilaman, deb o‘ylab, e’tiborni yo‘qotadi. Shunda mayda detallar ko‘zdan qochadi, hujjatlar yuzaki ko‘riladi, muhim savollar esa “keyinroq”ka qoldiriladi. Quyida O‘zbekistonda eng ko‘p uchraydigan o‘n xatolik jamlandi — har biri katta moliyaviy yo‘qotishlarga sabab bo‘lishi mumkin.

Xatolik №1: Yuridik holatni yetarlicha tekshirmaslik

Ko‘rinishda ideal bo‘lib turgan uy hujjatlarda muammoli chiqishi mumkin: arest, qarzlar, ikki marta sotilgan holatlar. Ba’zan uy boshqa odam nomida turadi yoki yechilmagan nizolar mavjud bo‘ladi.

Buning oldini olish uchun mulk huquqi to‘g‘risidagi hujjat, obremeneniesizligi haqida ma’lumotnoma, kadastr ma’lumotlarini to‘liq qo‘lga kiriting. Yaxshisi, barchasini o‘zingiz yoki yurist bilan birga tekshiring.

Xatolik №2: Infratuzilma va transportni e’tiborsiz qoldirish

Uy chiroyli bo‘lishi mumkin, lekin joylashuv ko‘proq hal qiladi. Bir kilometr uzoqlik ba’zan har kuni tirbandlikda qolish degani.

Sotib olishdan avval mahallani piyoda aylanib chiqing, jamoat transporti, maktab, bozor, bog‘larni ko‘zdan kechiring. Oddiy sayr ko‘p narsani oydinlashtiradi.

Xatolik №3: Real narx va holatni baholamaslik

Sotuvchi “kapital ta’mir” deb turibdi, lekin yashirin nuqsonlar yana katta xarajatlarni talab qilishi mumkin. Ba’zan esa narx bozoridan yuqori, lekin izohlar noaniq.

Mustaqil baholovchini chaqirish va aynan shu hududdagi variantlarni solishtirish muammoni oldindan ko‘rsatadi: siz ortiqcha to‘layapsizmi yoki yo‘qmi.

Xatolik №4: Yashirin xarajatlarni hisoblamaslik

Kommunal qarzlar, eski hisoblagichlar, elektr tarmoqlarini almashtirish zarurati — barcha xarajatlar odatda bitimdan keyin aniq bo‘ladi. Ba’zan soliq to‘lovlari ham kutilganidan yuqori chiqadi.

Shu bois “to‘liq qiymat”ni oldindan hisoblang: ta’mir, kommunallar, rasmiylashtirish xarajatlari va boshqalar.

Xatolik №5: Yangi uy xaridida e’tiborsizlik

Qurilish ko‘p va tez ketmoqda, lekin ba’zan sifatga ta’sir qiladi yoki muddatlar cho‘ziladi. Yangi uy jozibador ko‘rinadi, ammo quruvchining obro‘si, oldingi loyihalari va ruxsatnomalari muhim.

Shartnomani diqqat bilan o‘rganing, shu kompaniyadan avval uy olgan odamlardan fikr oling, haqiqiy binolarni ko‘ring.

Xatolik №6: Shartnomani noto‘g‘ri rasmiylashtirish

O‘zbekistonda oldi-sotdi shartnomasi notarius orqali tasdiqlanishi va ro‘yxatdan o‘tishi shart. Ammo ayrimlar oldi-sotdi o‘rniga oddiy tilxat yoki kelishuv imzolaydi.

Har bir bandni sinchiklab o‘qing: topshirish muddati, tomonlarning javobgarligi, aniq manzil. Va albatta — notarial tasdiq.

Xatolik №7: Turmush o‘rtog‘i yoki hammulkdorlarning roziligini olmaslik

Ba’zan mulkdor uy sotishga tayyor, lekin bir muddatdan so‘ng boshqa hammulkdor e’tiroz bildiradi. Ayniqsa bolalarga tegishli ulushlar bo‘lsa, muammo yanada murakkablashadi.

Sotuv vaqtida barcha hammulkdorlarning roziligi borligiga ishonch hosil qiling. Pasportlarni va huquqiy holatni tekshirish muhim.

Xatolik №8: Qurilayotgan uydan kafolatsiz xarid qilish

Ko‘pchilik katta to‘lov qiladi, lekin aniq kafolat olmaydi. Keyin muddatlar uzayadi yoki loyiha o‘zgaradi.

Shartnomada quruvchining javobgarligi, pulni qaytarish tartibi, foydalanishga topshirish muddati aniq yozilishi lozim. Har bir to‘lov bo‘yicha kvitansiyalarni saqlang.

Xatolik №9: Hudud rivojlanishidagi trendlarni bilmaslik

O‘sayotgan hududlarda narxlar odatda ko‘tariladi. Lekin ayrim joylarda narxlar o‘zgarmaydi yoki pasayishi mumkin — infratuzilma yetishmasligi yoki qo‘shni hududda yirik qurilish boshlanishi sabab bo‘lishi mumkin.

Transport rivojlanishi, investorlar qiziqyotgan hududlar, yangi loyihalar haqida tahlillarni ko‘rib chiqing. Bu qaror qabul qilishda yordam beradi.

Xatolik №10: Moliyaviy rejasiz va himoyasiz bitim tuzish

Kvartira narxi — xarajatlarning faqat bir qismi. Komissiya, ta’mir, mebel, yurist xizmati — barchasi umumiy byudjetni shakllantiradi. Ba’zan esa odamlar yirik bitimga escrow kabi himoya mexanizmlaridan foydalanmasdan kirishadi.

Shubha bo‘lsa — malakali yurist yoki ishonchli agent jalb qiling. Bu potensial yo‘qotishlardan ancha arzon.

Amaliy chek-list: Xaridor uchun qisqa yo‘riqnoma

  • Mulk huquqiga oid barcha hujjatlarning nusxasini oling.
  • Kommunal qarzlar bor-yo‘qligini tekshiring.
  • Pod’ezd, kommunikatsiyalar, poydevor va tom holatini ko‘ring (ikkilamchi uy bo‘lsa).
  • Xonalarni o‘lchab chiqing — “ko‘zga ko‘rinib turgan”ga ishonmang.
  • Quruvchidan topshirish muddati va kafolatlarini so‘rang.
  • Hudud bo‘ylab piyoda yuring: transport, do‘kon, maktabni baholang.
  • Rasmiylashtirish, ta’mir, soliqlarni hisobga olib, real xarajatlarni aniqlang.

Uy xaridi — katta mas’uliyat. Emotsiyasiz bo‘lish qiyin, ammo jarayonga chuqur yondashilsa, xatarlarning aksariyatidan qochish mumkin. O‘zbekistonda ko‘chmas mulkni xavfsiz sotib olish — bu hujjatlarni puxta tekshirish va shoshilmaslik demakdir. Bir necha kun tekshiruvga sarflash, keyinchalik muammolarni tuzatishdan ancha yaxshiroq.

Agar savollar ko‘p bo‘lsa — mutaxassisga murojaat qiling. Yaxshi agent yoki yurist o‘z xizmatidan ko‘ra ko‘proq mablag‘ni asrab qoladi.